سمینار «همکاری‌های اقتصادی ایران و عربستان؛ چشم‌انداز بخش خصوصی» به همت مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی تهران برگزار شد. این همایش که همزمان به صورت آنلاین و با حضور بیش از ۲۰۰ نفر از صاحب‌نظران حوزه عربستان و فعالان اقتصادی برگزار شد، پیشران‌ها و الزامات توسعه همکاری‌ها و مناسبات اقتصادی میان ایران و عربستان را مورد واکاوی قرار داد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اتاق بازرگانی تهران، در ابتدای این سمینار، رئیس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق تهران با اشاره به توافق مقامات سیاسی ایران و عربستان برای احیای روابط گفت: عربستان هوشمندانه در دیپلماسی اقتصادی خود اتصال به زنجیره‌های جهانی ارزش، توجه به سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و توسعه تجارت را مورد توجه قرار داده است و از این سه دریچه می‌توان به همکاری اقتصادی با عربستان نگریست. عربستان همچنین با ساده‌سازی رویه‌های گمرکی، سطح پایین تعرفه‌های وارداتی، معرفی ابزارهای جدید برای ارتقای صادرات، در جهت تقویت تجارت بین‌المللی و گشودگی تجاری گام بر می‌دارد و در تلاش است. تا بازارهای جدیدی برای محصولات و خدمات شرکت‌های عربستانی بگشاید.
فریال مستوفی با اشاره به اینکه عربستان چندین بخش از جمله حمل‌ونقل و لجستیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، بهداشت و بیوتکنولوژی، آموزش، گردشگری، سرگرمی، صنعت و معدن و انرژی‌های تجدیدپذیر را به عنوان حوزه‌های اولویت‌دار برای سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی تعیین کرده است، افزود: تلاش در جهت ایجاد اتحادیه اقتصادی منطقه‌ای همانند اتحادیه آسه‌آن یا اتحادیه اروپا، کمال مطلوبی است که میتواند بهترین گزینه برای صلح و رشد پایدار در منطقه باشد و از طریق آن ایران و عربستان می‌توانند منابع خود را در جهت ایجاد آینده‌ای متفاوت بسیج کرده و توسعه همه‌جانبه برای کشورهای خود و سایر کشورهای منطقه رقم بزنند.
او ادامه داد: استراتژی عربستان سعودی افزایش سهم بخش خصوصی از ۴۰ درصد به ۶۵ درصد تولید ناخالص داخلی و افزایش سهم شرکت‌های کوچک و متوسط از۲۰ درصد به ۳۵ درصد و افزایش سهم صادرات غیرنفتی از ۱۶ درصد به ۵۰ درصد در چشم‌انداز ۲۰۳۰ است. عربستان همچنین هدفگذاری کرده است تا در سال ۲۰۳۰ به رقم ۱۰۳ میلیارد دلار جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ۴۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داخلی دست یابد. عربستان در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۴ میلیارد دلار در خارج از عربستان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام داده و بر اساس آخرین گزارش سرمایه‌گذاری جهان که توسط آنکتاد منتشر شد، این رقم برای سال ۲۰۲۲ این کشور حدود ۲۰ میلیارد دلار بوده است.
مستوفی با اشاره به ظرفیت‌های گردشگری عربستان افزود: گردشگری و سرگرمی یکی دیگر از ستون‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان است. این کشور در سال ۲۰۱۹یعنی قبل از همه‌گیری کووید نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار از گردشگری کسب درآمد کرده است. عربستان همچنین به دنبال کسب درآمد سالانه ۴۶ میلیارد دلاری از گردشگری تا پایان این دهه است و برای این منظور برنامه‌ریزی کرده و از جمله اینکه گردشگران چین را هدف جذب خود قرار داده است.
او گفت: در ایران و به‌ویژه در بخش خصوصی توانمندی‌ها و تجربیات زیادی در زمینه صنایع پایین‌دستی نفت و گاز، معدن و صنایع معدنی، سلامت، ساخت‌وساز، خدمات فنی‌ومهندسی، صنایع شیمیایی، صنایع ساخت و سبک، صنایع غذایی و کشاورزی، و … وجود دارد. بسیاری از این توانمندی‌ها ماحصل تلاش و ممارست شما بخش خصوصی بوده است. در این راستا، اتاق بازرگانی میتواند پنجره ارتباط مؤثر بخش‌های خصوصی دو کشور بایکدیگر باشد و از این طریق به بسط روابط دو کشور کمک کند.
مستوفی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه، این هم‌اندیشی سرآغاز همکاری‌های مثمرثمر با این کشور باشد و به طور متناظر در عربستان نیز برنامه‌هایی برای شناخت اقتصاد ایران و بخش خصوصی شکل بگیرد، گفت: برای این منظور و برای اینکه بتوانیم به صورت سازمان یافته‌تر موضوع همکاری‌های اقتصادی ایران و عربستان و نقشآفرینی بخش‌خصوصی را پیش ببریم یک اتاق فکر تشکیل خواهیم داد.
رئیس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق تهران ادامه داد: ما با بهره‌گیری از تجربه‌ای که در زمینه ابتکار کمربند و راه داریم که اتاق فکری با مشارکت بیش از ۳۰۰ نفر از بخش خصوصی، دولتی و دانشگاهی شک دادیم و به بحث و تبادل‌نظر پرداختیم و در فاز اول، نقشه راه الزامات مشارکت ایران در ابتکار کمربند و راه را تهیه کردیم که به زودی رونمایی خواهد شد.
فریال مستوفی در ادامه از فعالان اقتصادی، متخصصان و خبرگان علمی و دانشگاهی و سازمان‌ها و نهادهای دولتی دعوت کرد تا در پیشبرد اهداف این اتاق فکر مشارکت کنند و با ارتباط‌گیری با مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق تهران آمادگی خود برای حضور در این اتاق فکر را اعلام کنند.
بخش خصوصی اقتصادی محور توسعه روابط باشد
در ادامه این نشست، دبیرکل اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به فراز و فرودهای تاریخی روابط ایران و عربستان از قرون گذشته تاکنون، با اشاره به جایگاه عربستان سعودی به عنوان بزرگترین کشور غرب آسیا و دارنده دومین ذخایر اثبات‌شده نفت و چهارمین ذخایر گاز جهان، از تلاش این کشور برای پوست‌اندازی و تغییر سیاست‌های داخلی و خارجی خود گفت.
بهمن عشقی با بیان اینکه عربستان تلاش و زمان زیادی را برای یکپارچه شدن سیاسی صرف کرده است، گفت: در حال حاضر عربستان در زمان و مکان مناسب تاریخی قرار گرفته و از نظر شاخص‌های اقتصادی نیز رشد بالایی را تجربه کرده است. این کشور در سال ۲۰۲۲ رشد ۸٫۷ درصدی داشته که شاید امسال کمی کاهش یابد و واقعی‌تر شود اما در نظر داشته باشیم که رشد اقتصادی بدون نفت عربستان هم بالاست و در سال گذشته معادل ۴٫۸ درصد بوده است.
دبیرکل اتاق تهران با اشاره به سرمایه‌گذاری‌های اخیر عربستان در کشورهای منطقه افزود: عربستان برای اینکه بتواند نقش موثری در خاورمیانه بازی کند حتی در کشور اردن که از نظر تاریخی با آن در تضاد بوده است هم سرمایه‌گذاری‌های بزرگی کرده تا بتواند جای ایالات متحده را به عنوان متحد و حامی اردن بگیرد و محبوبیت بیشتری در منطقه کسب کند.
او ادامه داد: پیام امروز حکام عربستان این است که ساکنان خاورمیانه باید خودشان بتوانند مشکلات منطقه را حل کنند و برای راهبری نیازی به مداخله غربی‌ها و شرقی‌ها نیست. عربستان در حال حاضر به یک نمونه خاص با مختصات مخصوصی در حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است که مانند ما در حال تلاش برای افزایش محبوبیت و نفوذ در منطقه خاورمیانه است.
بهمن عشقی با اشاره به ظرفیت‌های بالای ایران و عربستان به عنوان دو کشور بزرگ و اثرگذار و صاحب‌نفوذ در خاورمیانه، از ضرورت نقشآفرینی بخش خصوصی به‌جای دولت‌ها در توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور گفت. او توضیح داد: تجربه تاریخی نشان داده است که با وجود ظرفیت‌های بالای توسعه روابط، دولت‌های ایران و عربستان توان کافی برای افزایش تساهل و بعد از آن مودت را ندارند و بهتر است امر بهبود مناسبات از طریق بخش خصوصی و از حوزه اقتصاد دنبال شود.
او ادامه داد: اینجاست که نقش اتاق بازرگانی مهم و محوری میشود. اتاق بازرگانی تهران میتواند محور این حرکت باشد و با تجمیع ظرفیت بالای بخش خصوصی محوریت توسعه مراودات تجاری و اقتصادی را پیش ببرد که براساس آن مناسبات سیاسی دو کشور نیز بهتر و ساده‌تر جلو برود و فضای مودت بین این دو کشور بزرگ منطقه شکل بگیرد.
عربستان با کدام کشورها مراوده تجاری دارد؟
در ادامه این سمینار کارنامه تجارت خارجی عربستان سعودی طی گزارشی ارائه شد. میترا پویامهر، کارشناس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق تهران، با اشاره به آمار منتشر شده توسط بانک جهانی در مورد تجارت خارجی عربستان گفت: صادرات کالا و خدمات عربستان در سال ۲۰۲۱ به ارزش ۲۸۹٫۸ میلیارد دلار و واردات آن ۲۰۲٫۹ میلیارد دلار بوده است. حجم کل تجارت این کشور در این سال برابر با ۴۹۲٫۷ میلیارد دلار و تراز تجاری آن ۸۶٫۹ میلیارد دلار بوده است.
به گفته پویامهر، در سال ۲۰۲۱ بیشترین اقلام صادراتی عربستان سعودی نفت خام، نفت تصفیه شده، پلیمرهای اتیلن، پلیمرهای پروپیلن و الکل‌های غیرحلقوی بوده است و کشورهای چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی و امارات متحده عربی به ترتیب در شمار مقاصد عمده صادراتی این کشور قرار گرفته‌اند. همچنین بیشترین واردات عربستان سعودی در سال۲۰۲۱ شامل خودرو، نفت تصفیه شده، تجهیزات پخش رسانه، طلا و داروهای بسته‌بندی شده بوده که عمدتاً از چین، امارات متحده عربی، ایالت متحده و هند وارد شده است. او در ادامه، چند روش را برای انتخاب کالاهای مزیت‌دار برای مراوده تجاری با کشورها از جمله عربستان معرفی کرد.
چشم‌انداز اقتصادی منطقه منا
در ادامه این جلسه، معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران با ارائه گزارشی، چشم‌انداز اقتصادی منطقه منا با تاکید بر نقش ایران و عربستان را ارائه کرد. مریم خزاعی در ابتدا به سهم منطقه منا، عربستان سعودی و ایران از تولید ناخالص داخلی جهان اشاره کرد و این ارقام را به ترتیب ۳٫۸ درصد، یک درصد و ۰٫۳ درصدبرشمرد.
او در ادامه با اشاره به اینکه منطقه منا از ۱۰ کشور صادرکننده و ۱۲ کشور واردکننده نفت تشکیل شده و در عین حال ۲۱ کشور عربی و یک کشور پارسی در آن استقرار دارند، توضیح داد: عربستان سعودی جزو گروه اقتصادهای با درآمد بالا و ایران جزو اقتصادهای با درآمد متوسط-پایین است. همچنین عربستان سعودی هفدهمین و ایران چهل و سومین اقتصاد بزرگ جهان است.
خزاعی با بیان اینکه تحریم‌ها به تشدید واگرایی و تضعیف موقعیت ایران در این منطقه دامن زده است، افزود: ایران در این منطقه دارای کمترین نسبت صادرات به تولید در بخش نفتی است.
خزاعی در ادامه عربستان سعودی را یکی از بزرگترین کشورهای جذب‌کننده سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه منا با رقم ۲۶۹ میلیارد دلار توصیف کرد و گفت که این رقم چهار برابر رقم جذب سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران است. او در ادامه گزارش خود به بیان ریسک‌ها و فرصت‌های اقتصاد عربستان پرداخت.
دیپلماسی اقتصادی عربستان
در ادامه این سمینار، محسن شریعتی نیا، استاد دانشگاه شهید بهشتی که به نمایندگی از مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران در این نشست حضور یافته بود، در باب دیپلماسی اقتصادی عربستان سخن گفت. او در ابتدای سخنان خود به شکل‌گیری موج خوش‌بینی پس از برجام و انعقاد قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین اشاره کرد و اینکه گذشت زمان نشان داد این خوش‌بینی مبتنی بر واقعیت‌ها نبوده است. شریعتی‌نیا در ادامه، درباره تکرار این واقع در مورد عربستان هشدار داد.
او سپس، عربستان سعودی را مهمترین کشور نفتی، مهمترین رقیب منطقه‌ای ایران و مهمترین عضو شورای همکاری خلیج فارس معرفی کرد و گفت: این کشور پادشاهی با نظام تصمیم‌گیری متمرکز در سال‌های اخیر تصمیم گرفته است تا به دولتی توسعه‌گرا بدل شود، توسعه اقتصادی را در کانون استراتژی کلان خود و مهمترین ابزار مشروعیت‌بخشی نظام سیاسی قرار دهد. این تغییر راهبرد در قالب چشم‌انداز ۲۰۳۰ متجلی شده است.
شریعتی‌نیا افزود: این کشور در قالب چشم‌انداز موسوم به ۲۰۳۰ می‌کوشد تا خود را از وابستگی به نفت نجات دهد و متنوع‌سازی اقتصادی را به پیش ببرد. چشم‌انداز ۲۰۳۰ و استراتژی توسعه صنعتی به طور مشترک به دیپلماسی اقتصادی عربستان شکل داده‌اند.
او گفت که توجه به مختصات جدید اقتصاد سیاسی عربستان برای تدوین نقشه راه توسعه روابط دوجانبه ضرورت دارد. در این راستا ایران میتواند منافع خود را به پیشبرد راهبرد ۲۰۳۰ عربستان پیوند دهد و در بخش‌هایی که منافع مشترکی با این کشور دارد پیشنهادهایی با این کشور ارائه دهد.
او افزود: به رغم منافع مشترک راهبردی دو کشور در حوزه اقتصاد و به ویژه تنظیم بازار جهانی نفت، این منافع همواره قربانی اختلافات ژئوپلتیکی شده است؛ چنانکه دو کشور هیچ‌گاه برای یکدیگر اهمیت اقتصادی نداشته‌اند و شناخت چندانی هم از یکدیگر به لحاظ اقتصادی ندارند. هنوز و در وضعیت کنونی آینده روابط اقتصادی به آینده روابط سیاسی بستگی تام دارد. در چنین فضایی بر سر تدوین بهترین راهبرد برای پیشبرد روابط اقتصادی دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد، اما بدترین راهبرد زود و زیاد خواستن است. بدان معنا که طرف ایرانی در کوتاه‌مدت انتظار نتایج کلانی داشته باشد و بر مبنای ذهنیات خود پیشنهادهایی برای رسیدن به منافع حداکثری در کوتاه‌ترین زمان ممکن تدوین کند.
او در ادامه راهبردهای توسعه روابط دوجانبه در حوزه‌های سرمایه‌گذاری، صنعتی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی را برشمرد و گفت: عربستان سعودی علاقه چندانی به مناسبات تجاری دو جانبه ندارد و روایط تجاری خود را در قالب سازمان تجارت جهانی و قواعد تجارت آزاد کشورهای شورای همکاری‌های خلیج فارس به پیش می‌برد. اما احیای روابط با عربستان به عنوان مهمترین بازیگر در شورای همکاری‌های خلیج فارس این فرصت بالقوه را برای ایران ایجاد می‌کند که به تدریج مذاکرات تجارت آزاد با شورای همکاری خلیج فارس را آغاز کند.
واقع‌بینی عربستان در سیاست خارجی
در ادامه این گردهمایی، سفیر سابق ایران در عربستان سعودی، فرازهایی از مناسبات ایران و عربستان را تبیین کرد. حسین صادقی، سخنان خود را به تحولات منطقه‌ای بعد از پیروزی انقلاب، بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و روند مناسبات سیاسی ایران و عربستان معطوف کرد و با اشاره به وقوع بهار عربی به عنوان یکی از مهمترین تحولات منطقه طی دهه‌های اخیر گفت: کشورهای خاورمیانه به سه بخش شمال آفریقا، شامات و کشورهای حوزه خلیج فارس تقسیم می‌شوند. در شمال آفریقا از میان هفت کشور، مصر و لیبی نقشآفرینی عمده‌ای داشتند که بعد از وقوع بهار عربی هنوز خود را پیدا نکرده‌اند. در بخش شامات نیز دو بازیگر اصلی سوریه و رژیم اسرائیل هستند.
او در ادامه گفت: در حوزه خلیج فارس، ایران، عربستان و عراق به عنوان سه بازیگر اصلی شناخته می‌شوند که از این میان، عراق پس از اشغال آمریکا هنوز به ثبات کافی دست نیافته است. بنابراین دو کشور ایران و عربستان در خاورمیانه وضعیت نسبتاً باثباتی دارند که این دو کشور نیز دو رویکرد کاملاً متفاوتی را در پیش گرفته‌اند. پس از پیروزی انقلاب سه رویکرد کلی در منطقه شکل گرفت که شامل آرمان‌گرایی مطلق، واقع‌گرایی و واقع‌بینی بوده است که عربستان اکنون واقع‌بینی را در پیش گرفته است.
صادقی با بیان اینکه عربستان امروز تا حدودی از چین پس از مائو الگوبرداری کرده است، افزود: این کشور دریافته است که برای دستیابی به آرمان‌های خود باید سیاست تنش صفر به ویژه با همسایگان را دنبال کند. روابط ایران و عربستان در دوره جدید خود هم میتواند شکننده باشد و هم میتواند پایدار بماند و این بستگی به عملکرد دولت‌ها در آینده دارد.
ضرورت توجه به زیرساخت ارتباط با عربستان
در ادامه این سمینار، دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌الملل، روابط ایران و عربستان را از سه بعد امنیتی، سیاسی و اقتصادی دارای اهمیت دانست و گفت: واقعیت این است که ایران و عربستان، مناسبات اقتصادی با یکدیگر نداشته‌اند و به تعبیری ما می‌خواهیم از صفر شروع کنیم.
محمد خزاعی مدیریت انتظارات و واقع‌گرایی را در این مرحله حائز اهمیت دانست و گفت: در این مرحله همچنین همکاری با دیگر کشورها نیز باید مدنظر قرار گیرد و مانند برجام نشود که هیچ چیز گیرمان نیامد و یک عده از کشورها نیز دلخور شدند.
خزاعی موضوع آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای ارتباط با عربستان را ضروری خواند و گفت: به نظر می‌رسد انعقاد سه موافقتنامه حمایت از سرمایه‌گذاری، موافقتنامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و موافقتنامه گمرکی از جمله زیرساخت‌هایی است که برای توسعه ارتباطات با این کشور باید در دستور کار قرار گیرد.
خزاعی در ادامه گفت: علاوه بر سایر پیچیدگی‌هایی که برای افزایش همکاری‌ها با عربستان قابل تصور است، این کشور برخی نهادها از جمله بانک توسعه اسلامی و سازمان کنفرانس اسلامی را در خود جای داده است. ایران برای بهره‌گیری از امکانات بانک توسعه اسلامی با مشکلی از وام قبل که دریافت کرده مواجه است و اکنون برای دریافت تسهیلات بعدی دچار مشکل شده. بنابراین، تنظیم مراودات با این مرکز به عنوان یک زیرساخت بسیار حائز اهمیت است.
عربستان فاقد بخش‌خصوصی واقعی است
پس از آن، حمید زادبوم، رایزن سابق ایران در عربستان طی سخنانی به روند تحولات عربستان که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ اوج گرفت اشاره کرد. او ایجاد وزارت سرمایه‌گذاری، حذف وزارت نفت و ایجاد وزارت انرژی و همچنین ایجاد وزارت بازرگانی را جزو این تحولات برشمرد و گفت: نکته‌ای که در تنظیم روابط با عربستان باید مدنظر قرار گیرد، این است که عربستان تنها نیست و باید به هم‌پیمانان این کشور در قالب شورای همکاری‌های خلیج فارس و بازار مشترک و پول مشترکی که در این چارچوب شکل گرفته توجه کرد.
او در ادامه به موافقتنامه جامع همکاری تجاری، اقتصادی و فرهنگی ایران و عربستان که در سال ۱۳۷۹ در مجلس به تصویب رسیده اشاره کرد و گفت که این موافقتنامه میتواند مبنای شکل‌گیری ارتباطات در دوره کنونی باشد.
زادبوم سپس توضیح داد که در عربستان بخش خصوصی واقعی وجود ندارد و آنچه به عنوان بخش خصوصی معرفی میشود، وابسته به حکومت است. در چنین شرایطی چنانچه چراغ سبز حکومت نباشد، ارتباطی در بخش تجاری هم شکل نخواهد گرفت. بنابراین باید در ابتدا چراغ‌ها سبز شود تا اتاق‌های بازرگانی دو کشور با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و در ادامه اتاق‌های مشترک نیز شکل بگیرد. او در ادامه گفت که عربستان برای تحقق اهداف خود به بازارهای ایران، عراق و مصر می‌اندیشد و برای توسعه بازارهای خود ناگزیر است برخی سؤتفاهم‌ها را برطرف کند.
سناریوهای همکاری ایران و عربستان
سخنران بعدی این همایش، علی‌اکبر اسدی، استادیار روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود که درباره پیشران‌ها و سناریوهای مراوده با عربستان سخن گفت. اسدی، ادراک سیاسی- امنیتی عربستان سعودی در خصوص ایران، راهبرد توسعه‌محور در سیاست خارجی عربستان سعودی، توازن اقتصاد و امنیت در سیاست منطقه‌ای ایران، سطح حمایت‌های سیاسی و اقتصادی چین از توسعه همکاری‌های تهران و ریاض، نگرش‌ها و تعاملات فرهنگی و اجتماعی دو کشور و ظرفیت‌ها و ابتکارات بخش خصوصی دو کشور و حمایت‌های دولت را به عنوان بخشی از پیشران‌های توسعه روابط ایران و عربستان عنوان کرد. او البته ادراک سیاسی- امنیتی عربستان سعودی در خصوص ایران، میزان استقلال استراتژیک عربستان در سیاست خارجی، وضعیت برنامه هسته‌ای ایران و سطح تنش‌ها با غرب و همچنین وضعیت تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران را به عنوان عدم قطعیت‌های کلیدی در همکاری‌های اقتصادی ایران و عربستان معرفی کرد.
اسدی در ادامه همکاری‌های اقتصادی توسعه‌یافته، روابط اقتصادی محدود، همکاری‌های اقتصادی پایدار و فروپاشی روابط اقتصادی به عنوان سناریوهای همکاری ایران و عربستان تشریح کرده و مولفه‌های اثرگذار بر تحقق این فرضیه‌ها را برشمرد. او گفت که برای برقراری یک رابطه توسعه‌یافته لازم است که در ادراک تهدید عربستان در قبال ایران یک تعدیل جدی صورت گیرد. همچنین تقویت استقلال استراتژیک در سیاست خارجی عربستان،کاهش تنش‌های بین ایران و غرب و تعدیل تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران جزو ملزومات برقراری چنین رابطه‌ای است.
هویت تاریخی عربستان
در ادامه، یاسر قزوینی حائری، استادیار دانشگاه تهران هویت تاریخی عربستان کنونی تحت حکومت محمد بن سلمان را تشریح کرد. او با بیان اینکه محمد بن سلمان گفتمان هویتی خود را از طریق اثبات و ایجاب و همزمان نفی و سلب در جامعه عربستان به پیش راند، افزود: او با این نگرش که سوخت‌های فسیلی رو به پایان هستند و باید اقتصاد متنوعی داشت، به رونق گردشگری و توسعه هوش مصنوعی روی آورد. او گفت که بن سلمان تبدیل شدن به یک الگوی جهانی در حوزه هوش مصنوعی را با مگاپروژه‌هایی چون اکساگون، تروجنا، ذلاین و سنداله دنبال می‌کند. قزوینی حائری در ادامه، نوع مواجهه جامعه عربستان با گفتمان جدید را تشریح کرد.
ریسک‌ها و راه‌حل‌های توسعه روابط با عربستان
آخرین سخنران این همایش نیز دیاکو حسینی، کارشناس مطالعات منطقه‌ای بود که راجع به فرصت‌ها و ریسک‌های روابط اقتصادی ایران و عربستان توضیحاتی ارائه کرد. او با اشاره به اینکه نخستین مانع در برابر برقراری روابط اقتصادی میان ایران و عربستان موانع تکنیکی است، افزود: بر هم زدن زنجیره تامین کنونی، دشوار است و به استراتژی نیاز دارد. مانع دیگر نیز تحریم‌ها هستند و آمریکا نیز تا آنجا از مراودات اقتصادی این دو کشور حمایت می‌کند که به اعتبار تحریم‌ها آسیبی وارد نشود. در عین حال عربستان به دلیل رقابت‌های ژئوپلتیکی، چندان به برقراری روابط نامحدود با ایران مایل نخواهد بود
این کارشناس مطالعات منطقه‌ای مشکل بعدی را توزیع دستاوردهای نسبی عنوان کرد و گفت: اینکه دو کشور در حال حاضر تفاهمی را پیش می‌برند به این معنا نیست که به یکدیگر اعتماد کامل دارند. توزیع دستاوردهای نسبی این امکان را فراهم می‌کند که کشورها در مذاکرات تنها به منافع خود نیندیشند و با امتیازهایی که می‌توانند به طرف مقابل اعطا کنند نیز بیندیشند.
او در ادامه، راه‌حل‌هایی را برای ارتقا سطح مناسبات تجاری ایران و عربستان پیشنهاد کرد که مراوده کالاهای خارج از دایره تحریم، تجارت غیردلاری و استفاده از معافیت‌ها مانند آنچه در مورد بندر چابهار اتفاق افتاد، از جمله این پیشنهادات بود. حسینی افزود: به هر حال، نقطه ضعف آمریکا، افزایش نفوذ چین در خلیج فارس است، بر این اساس می‌توان آمریکا را متقاعد کرد که صدور معافیت‌ها برای کاهش نفوذ چین در خلیج فارس خواهد بود. حسینی افزود: در این مرحله مدیریت انتظارات بسیار مهم است و باید به این نکته توجه داشت که تا آینده‌ای قابل پیش‌بینی نباید انتظار داشت که ایران بتواند در بازار کالاهای استراتژیک عربستان سهمی داشته باشد.
در ادامه این جلسه، رئیس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری ایران به جمع‌بندی موارد مطرح شده پرداخت و از حضار دعوت کرد تا برای هم‌اندیشی بیشتر و تهیه نقشه راه ارتباط با عربستان به عضویت اتاق فکری که در این حوزه راه‌اندازی خواهد شد، درآیند.
- نویسنده: اقتصاد آنلاین
